پیانو، از ساز های سیمی- کلاویه ای است که ازهارپسیکورد(harpsichord) و کلاویکورد (clavichord) سرچشمه گرفته. همچنین با نام پیانو فورته (pianoforte) نیز شناخته میشود، تفاوتش با اجدادش در مکانیسم اهرم و چکش است که به نوازندهاجازه می دهد با ضربه محکم یا نرم تر توسط انگشتان قدرت صدای ساز را کنترل کند. به همین دلیل مدل های اولیه در زبان ایتالیایی با نام) 1709 (gravicembalocol piano e forte به معنی "هارپسیکورد با صدای نرم و بلند" شناخته می شد.پیانو برای اولین بار توسط Bartolomeo Cristofori یک سازنده ی هارپسیکورد از فلورانس ایتالیا ساخته شد. 2 تا از پیانو های ساخته شده توسط او هنوز وجود دارد. یکی، ساخته شده در سال "1720"، در موزه متروپولیتن در نیویورک (Metropolitan Museum of Art, New York City) نگهداری می شود؛ و دیگری، ساخته ی 1726، در موزه ای در لپزیگ (Leipzig) آلمان است.
{mp3player:http://www.noteahang.com/ArticleFiles/25/Schumann's Carnaval.mp3}
در سال1725، هنگامی که Gottfried Silbermann ، یک سازنده ی آلمانی ارگ، از اکشن Cristofori استفاده کرد و پیشرفت بزرگ بعدی در آلمان به وقوع پیوست. شایداتفاق مهم بعدی توسط Johann Andreas Stein از Augsburg که به خاطر اختراع یک *escapement بهبود یافته مشهور است. این اختراع بعدا پایه ساخت پیانو "ونیز" قرار گرفت که مورد علاقه موتزارت و بسیاری از آهنگسازان آلمانی قرن 18 و 19 میلادی واقع شد. 12 استاد از مرکز آلمان در حدود سال 1760 به لندن رفتند و مدرسه ای انگلیسی با نام John Broadwood and others تاسیس کردند که تبدیل شد به سازنده ی پیانو هایی با ساختی محکم تر و مشابه پیانو های حال حاضر. Sébastien Erard یک کارخانه دار فرانسوی، مدرسه ای فرانسوی را در سال 1790 تاسیس کرد و در سال 1823اکشن دوبل را اختراع کرد که هنوز هم مورد استفاده است. در این زمان تمام سازنده های ساز در غرب به روی کامل کردن پیانو کار می کردند.تعداد بسیار زیادی اصلاح بر روی طراحی و ساختمان ساز شکل گرفت و این روند هنوز هم طی می شود. آلمان و ایالات متحده به خاطر پیانو های با کیفیت عالی از دیگر کشورها متمایزند. مخصوصا پیانو های ساخته شده توسط Karl Bechstein در آلمان وBaldwin، Mason & Hamlin،Steinway و Chickering در ایالات متحده. همچنین پیانوهای استرالیاییBösendorfer هم بسیار مورد قبول است.
محدودیت صدایی در پیانو های اولیه، مانند harpsichord، دارای فقط 4، حداکثر، 5 اکتاو بود.اما رفته رفته به محدوده آن اضافه شد تا زمانی که به بیش از 7 اکتاو رسیدو تغییرات ساختمانی امکان زیاد کردن تنش سیمها را داد تا صدا های مختلفیتولید شود.
{mp3player:http://www.noteahang.com/ArticleFiles/25/Liszt’s Hungarian Rhapsody No.mp3}
پیانو فورته مدرن دارای 6 قسمت اصلی است (در توضیح زیر شمارهها به بخشهای مختلف پیانو اشاره می کنند که در عکس هم آمده):
1-فریم معمولا از آهن ساخته می شود. قسمت انتهایی پشت آن به صفحه ای که سیم هابه آن بسته شده اند متصل است. در جلو قسمت پیچ های کوک قراردارند. با پیچاندن اینها سیم ها کوک شده و در تنش آنها تغییر ایجادشده.
2-صحفه صدا، یک قطعه نازک از صنوبر تراشیده شده است که در زیر سیم ها قرار می گیرد، به ارتعاش سیم ها کمک می کند.
-3سیم ها، ازفولاد ساخته شده اند، از زیر به بم طول و ضخامتشان افزایش می یابد. در سیم های زیرتر از 2 تا 3 سیم با کوک همسان استفاده می شود در حالی که در سیم هایبم از یک سیم که دورپیچ شده- یک سیم نازک از جنس مس به دور سیم فولادیپیچیده شده- تا سنگین تر شوند استفاده می شود.
4- اکشن تمام مکانیزم مورد نیاز برایحرکت دادن چکش ها به سمت سیم ها است (عمل کرد اکشن را در ادامهببینید). بیشترین قسمت قابل رویت اکشن کلاویه ها هستند، یک ردیف از کلید هاییکه به وسیله انگشتان نواخته می شوند. کلید های مربوط به صدا های طبیعی(کلید های سفید) از عاج یا پلاستیک ساخته می شود؛ آنهایی که مربوط به صدا هایتغییر یافته (کلید های سیاه) از آبنوس یا پلاستیک.
-5 پدال ها اهرم هاییهستند که با پا به سمت پایین فشار داده می شوند. پدال خفه کن یا پدال بلند (The damper, or loud pedal) ، تمام خفه کن ها را از روی سیم بلند می کند تا سیم ها به لرزش خود حتی پس از رها کردن کلاویه ها ادامه دهند. پدال نرم (soft pedal) تمام چکش ها رابه سیم هانزدیک می کند تا فاصله ضربه نصف شود یا چکش ها را به یک طرفمایل می کندتا به جای ضربه به 2 یا 3 سیم فقط به یکی ضربه بزند. بعضی ازپیانو هادارای پدال سوم یا پدال ادامه دهنده (sustaining pedal) است کهفقط خفه کنهایی را از سیم ها دور نگه می دارد که در همان زمان باکلاویه ها از سیم ها فاصله گرفته و در حال نواختن هستند.استفاده از پدال ها می تواند در کیفیت صدای تولید شده تفاوتهایی ایجاد کند. بسیاری از پیانو های دیواری دارای پدالی هستند کهیک لایه ی نازک از نمد را بین چکش ها و سیم ها قرار می دهد تا صدایی خفهبه گوش برسد.
6- بر اساس شکل پیانوها به 3 دسته تقسیم می شوند؛ پیانو های گرند (grand)، پیانو دیواری (upright)، و پیانو مربع شکل (square) که در اصل مستطیل است. شکل مربعی پیانو دیگر تولید نمی شود. برایاستفاده شخصی در خانه معمولا از پیانو های دیواری که جای کمتری می گیرد استفاده می شود. پیانو های گرند در سایز های مختلفی ساخته می شوند، از سایز کامل آنها، m 2.69 (8 ft 10 in) طول، تا گرند های کوچک (baby grand) با طول کمتر از m 1.8 .(6 ft)
پیانو های دیواری شامل پیانو های روستایی اواخر قرن 19 نیزمی شوند کهفرم بزرگ از پیانو های دیواری بوده. پیانو های مدرن یاکنسول، پیانو های دیواری کوچک هستند که به پیانو های روستاییمربوط می شوند. در پیانو های دیواری سیم ها به صورت عمود یا اریب از بالابه پایین بسته شده اند. در پیانو های دیواری و گرند های کوچک گاهی سیمهای بم از زیر سیم های زیر می گذرد تا کیفیت صدایی بهتر و قوی تری به دستبیاید. با این حال مجموع وزن ایجاد شده توسط سیم ها در پیانو های گرندحدود 30 تن و در پیانو های دیواری حدود 14 تن است.
{mp3player:http://www.noteahang.com/ArticleFiles/25/Chopin’s Nocturne Op. 15, No.mp3}
ضرورتا، هنگامی که کلاویه ی پیانو رو به پایین فشار داده میشود، انتهایآن رو به بالا می رود و اهرمی را که چکش را به سمت سیم میبردبلند می کند. در همان زمان خفه کن بلند شده تا سیم به تنش در بیاید. در ادامه توضیحات با جزئیات بیشتری از نحوه کار اکشن پیانو وجود دارد:
کلاویه ی پیانو {1}یک اهرم است که دور محوری به حالت تعادلقرار دارد. {2}هنگامی که نوازنده کلاویه را فشار می دهد انتها بلند می شود و پیچی {3}capstan screw))در انتهای کلید wippen (4) را که با لولا متصل شده است را به بالا فشار میدهد. قسمت آزاد دیگر wippen بالا می رود و اهرمی شبیه L را به نام jackبالا می برد(5)، و توسط اهرمی (repetition lever) دیگر تکرار می شود (9).
Jack قلتک را فشار می دهد (6) ، رولی از پشم که به ساق چکش بسته شده؛که چکش هم با آن بلند می شود (7) . حرکت بالا رونده ی jack هنگامی که به پیچ رگلاژ میخورد می ایستد(8). چکش به روند خود ادامه می دهد و سیم را به صدا در می آورد. اهرمrepetition نیز بلند می شود(9) ولیفقط تا جایی که jack به قسمتانتهایی آن و drop screw بر خورد کند؛ (10)این اهرم تا هنگامی که کلاویه رهاشود بالا می ماند.
چکش تا حدودی به عقب بر می گردد. پس از بر خوردقلتک با اهرم repetition می ایستد(9). (5)Jack در این حالت به سر جای اصلیخود باز می گردد. مانعی به نام (11) backcheck چکش را از بازگشت به سمت سیم ها باز میدارد.
اگر کلاویه به مقدار کم و نه کامل بالا بیاید، چکشاز مانع backcheck آزاد می شود ولی اهرم repetition بالا می ماند.اگر نوازندهدوباره کلاویه نیمه بالا آمده را فشار دهد، jack (5) برای بار دیگر می تواندقلتک (6)را به بالا فشار دهد و ساق چکش(7) به سمت بالا حرکت می کند. (این سیستم بهنوارندگان اجازه ی تکرار یک نت را قبل از بازگشت کامل کلاویه و چکش به حالت اولیه خود می دهد. این یکی از تکنیک ها ی مهم در پیانو های اولیه بوده است.)
د رهمین حین، انتهای کلاویه بلند شده و اهرم خفه کن را به بالا می برد(12) که خفه کن را از روی سیم بلند می کند(13). حتی زمانی که کلاویه به صورت نیمه رها می شود خفه کن به جای خود باز می گردد و صدای سیم را خفه می کند.
هنگامی که کلاویه به طور کامل رها می شود، همهقسمت ها به علت جاذبه به جای خود باز می گردند. بر عکس پیانو های گرند، در پیانوهای دیواری نمی توان از قدرت جاذبه کمک گرفت. به همین علت از قطعات مختلف و تکه های پارچه ای استفاده شده تا بعضی از قطعات به جای خود باز گردند.
پیانو همیشه یکی از سازها هنرمندان خوش ذوق بوده است.آهنگسازان قرن 18 و 19 میلادی، آهنگ های ساخته شده شان را روی این ساز اجرا میکردند. از میان آنها می توان از موتزارت، بتهوون، شوپن، و فرانس لیست مجاری نامبرد. پیانسیت معروف، کلارا شومن(Clara Schumann) آلمانی قطعات ساخته شده توسط همسر خود، رابرت شومن(Robert Schumann) را برای او روی پیانو اجرا می کرد. اواخر قرن توسط آهنگساز روسی، آنتون روبینستن(Anton Rubinstein)، تسخیر شده بود، و در اوایل قرن 20 بسیاری از نوازندگان تور های کنسرت در اروپای غربی و آمریکا اجرا کردند. درمیان آنها می توان از ایگنس پدرسکی(Ignace Paderewski) لهستانی، جوزف هافمن(Josef Hofmann)آمریکایی- لهستانی و آرتور روبینستن(Arthur Rubinstein) نام برد. در زمان بین جنگهای جهانی اول و دوم (1918 تا 1939) نوازنده و آهنگساز آمریکایی – روسی ،سرگیی راخمانینوف(Sergey Rachmaninoff)، آرتور اشنابل(ArturSchnabel) اتریشی– آمریکایی، دیم میرا هس(Dame Myra Hess) بریتانیایی و والتر گیسکینگ(Walter Gieseking)آلمانی. بعد از پایان جنگ جهانی اول در سال 1945، بسیاری از پیانیست های روس مانند امیل گیلل(Emil Gilels) در آمریکا مشهور شدند.از بعضی دیگر از نوازندگان مشهور بعد از جنگ جهانی دوم نیز می توان نام برد مانند، آلفرد برندل(AlfredBrendel) انگلیسی– اتریشی، گلن گلود(Glenn Gould) کانادایی که اجرا هایش قطعات باخ بسیار مورد توجه قرار گرفت. نوازندگان آمریکایی، وان کلیبرن(Van Cliburn)، آندره واتز (André Watts)و موری پراهیا(Murray Perahia). امروزه، تکنیک در میان نوازندگان در حال پیشرفت است و با افزایش پیانیست های جهانی، علاقه و مشاغل در بین هنرمندان ایجاد شده است.
Arturo Benedetti Michelangeli
i
Beethoven Rachmaninoff
* escapement :مکانیسمی در پیانو است که باعث میشود چکش پس از ضربه زدن به سیم با سرعت بیشتری برگردد.